เชิญชมพิพิธภัณฑ์เสื่อสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี
ปวีย์ธิดา วราพรพิสิฐกุล

สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินีในพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวพัฒนาเสื่อกกจันทบูร

ครั้งเมื่อสมเด็จพระนางเจ้ารำไพฯ ทรงประทับอยู่วังสวนบ้านแก้ว

สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินีในพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงประทับอยู่ ณ วังสวนบ้านแก้ว จังหวัดจันทบุรี โดยที่พระองค์ ทรงเห็นการดำเนินชีวิตของชาวบ้านทั่วไปในจังหวัดจันทบุรี ว่าพอหมดหน้านาแล้ว จึงหันมาทอเสื่อซึ่งถือเป็นอาชีพรอง เรียกว่า “ เสื่อจันทบูร ”

จุดเริ่มต้นของการพัฒนาเสื่อกกของสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี

สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณีทรงเห็นคุณภาพกกที่จันทบุรีมีคุณภาพดีอยู่แล้ว แต่การประดิษฐ์เป็นของใช้อื่นๆ ยังไม่คิดทำกัน สีของเสื่อมักจะตกและจางไปและมีเพียงไม่กี่สี ซึ่งส่วนมากเป็นสีเข้ม เช่น เขียว เหลือ แดง เป็นต้น  ไม่สวยงามนัก เนื่องจากทรงพบข้อบกพร่องของเสื่อจันทบูรหลายประการสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณีจึงต้องการพัฒนาเสื่อกกจันทบูร ให้มีสีสันและลายที่สวยงามขึ้น

โรงเสื่อถาวรในวังสวนบ้านแก้ว

สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณีทรงจับงานด้านเสื่อทันที โดยให้หาชาวบ้านที่ทอเสื่อเป็นมาในวัง และทรงศึกษาการทอเสื่อด้วยพระองค์เอง จากนั้นให้หาคนงานตามหมู่บ้านใกล้เคียงมา ทรงสร้างโรงเสื่อถาวรขึ้นในวังสวนบ้านแก้ว ประกอบด้วย เตาย้อมและส่วนโรงทอเสื่อ โดยมีหัวหน้าฝ่ายทอ หัวหน้าฝ่ายออกแบบและมีหูกทอเสื่อเล็กๆของพระองค์เอง พอทรงคิดแบบอะไรได้ก็ทรงทดลองเอง แล้วนำไปสอนคนทอให้ทำตามแบบอีกครั้งหนึ่ง เพื่อให้มีคุณภาพสีสันและรูปแบบที่งดงามขึ้น

หลากหลายกระบวนการกว่าจะได้เสื่อจันทบูรที่สวยงามและทันสมัย

พระองค์จึงโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งโรงงานทอเสื่อขึ้นในสวนบ้านแก้ว โดยสั่งซื้อกกตากแห้ง จากชาวบ้านมาเป็นวัตถุดิบในการทอเสื่อและมีพระราชดำริให้ปรับปรุงคุณภาพสีที่ใช้ย้อมกก   โดยมีอาจารย์สอนวิชาเคมีจากมหาวิทยาลัยสิงคโปร์ช่วยค้นคว้าวิธีย้อมกกไม่ให้สีตก และคิดกรรมวิธีฟอกกกให้ขาวก่อนนำไปย้อมสี ซึ่งทำให้สามารถย้อมกกเป็นสีอื่น ๆ ได้ นอกจากนั้น สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณีฯ ยังทรงออกแบบกระเป่าเสื่อให้มีรูปทรงที่ทันสมัย ลวดลายสวยงามทั้งยังส่งเสริมให้นำเสื่อกกมาผลิตเป็นของใช้ประเภทอื่น เช่น กระเป๋าเอกสาร ถาด ที่รองแก้ว ที่รองจาน กล่องใส่กระดาษเช็ดมือ เป็นต้น

งานทอเสื่อสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี เป็นต้นแบบของเสือจันทบูร

อุตสาหกรรมทอเสื่อของสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี จึงเป็นที่นิยมแพร่หลาย ผลิตภัณฑ์จากสวนบ้านแก้ว จะมีตราเฉพาะของพระองค์เพื่อประกันคุณภาพ เป็นตราคนหาบกระบุง และมีอักษรย่อว่า สบก. ซึ่งหมายถึง วังสวนบ้านแก้ว งานทอเสื่อของสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณีนั้น เป็นตัวอย่างต้นแบบสำหรับสอนชาวบ้าน โดยที่พระองค์ไม่เคยหวงตำรา ทรงเผยแพร่งานของพระองค์ออกสู่ชาวบ้านและสืบทอดมาจนกระทั่งทุกวันนี้

เชิญชมนิทรรศการเสื่อสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี

ในปีนี้มหาวิทยาลัยราชภัฏรำไพพรรณีจึงได้จัดนิทรรศการเสื่อสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี เพื่อเทิดพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี ไว้ ณ อาคารโรงไฟฟ้า หน้าพระตำหนักใหญ่ เพื่อให้พี่น้องชาวจังหวัดจันทบุรี ได้เข้าชมและระลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณของสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี ที่ได้ทรงพัฒนาเสื่อจันทบูรให้เป็นที่รู้จักมาจนทุกวันนี้ ผู้สนใจสามารถติดต่อขอเข้าชมได้ที่ สำนักศิลปวัฒนธรรมและพัฒนาชุมชน โทร.0-3947-1064 และ 08-6440-2867 โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย

SHARE

หน่วยประชาสัมพันธ์ งานบริหารงานทั่วไป กองกลาง สำนักงานอธิการบดี มหาวิทยาลัยราชภัฏรำไพพรรณี